Eén keer per jaar onderzoekt Panteia voor SFA onderwerpen en trends op het gebied van arbeidszaken bij de architectenbureaus. Dit onderzoek loopt samen met het jaarlijkse Verdiepingsonderzoek van de BNA.
Hieronder lees je de samenvatting. Je kunt ook het volledige rapport SFA Arbeidszakenonderzoek voorjaar 2024 lezen.
Praten over ontwikkeling en functioneren
Met medewerkers praten over ontwikkeling en functioneren kan binnen bureaus verschillende vormen aannemen. De meeste bureaus (53%) hanteren één keer per jaar een gesprek over het functioneren; 13% hanteert een gesprekscyclus met startgesprek, voortgangsgesprek en een beoordelingsgesprek; 5% evalueert na elk project en 29% houdt een andere vorm aan. Bij deze andere vorm gaat het vaak om combinaties van beoordelingsgesprekken en projectevaluaties, maar ook gesprekken tussendoor naar behoefte en opleidings- en ontwikkelingsgesprekken.
Bij het merendeel van de bureaus (77%) worden de gesprekken op een vast moment in het jaar gevoerd. De maanden december en januari wordt het vaakst gebruikt als vast moment voor de gesprekken. De gesprekscyclus wordt door de meeste bureaus (72%) handmatig ingericht en slechts 7% gebruikt hiervoor een tool. Daarnaast gebruikt 54% van de bureaus een projectadministratie tool.
Informatie over HR- en personeelsbeleid
Voor informatie over HR- en personeelsbeleid gebruikt ruim driekwart (76%) van de bureaus de algemene website van de SFA als informatiebron over HR- en personeelsbeleid, gevolgd door de nieuwsbrief en informatie per e-mail. Deze vormen van informatie verzamelen verschillen weinig vergeleken met vorig jaar.
Gebruik van ontwikkeluren
Het gebruik van ontwikkeluren door medewerkers is toegenomen ten opzichte van vorig jaar. Bij 21% van de bureaus worden de ontwikkeluren door alle medewerkers gebruikt en bij 52% door een deel van de medewerkers. Vorig jaar was dit nog 14% en 51%. Bij 13% van de bureaus maakt niemand gebruik van de ontwikkeluren, waar dit vorig jaar nog 28% was. Slechts 2% is er dit jaar volledig onbekend ermee. Bureaus besteden de ontwikkeluren onder andere aan cursussen, opleidingen en excursies.
Aandacht aan fysieke en mentale gezondheid
Het merendeel van de bureaus besteed aandacht aan fysieke gezondheid (85%). Dit wordt gedaan door bijvoorbeeld het stimuleren van gezonde voeding (56%) en sporten (53%). Daarnaast besteed ook 84% van de bureaus aandacht aan mentale gezondheid. Aandacht voor de mentale gezondheid wordt gedaan door bijvoorbeeld met elkaar in gesprek te gaan (91%) of flexibel werken te stimuleren (42%).
Werkdruk en mogelijkheid taakverlichting voor oudere werknemers
In algemene zin herkent een klein deel van de bureaus (15%) dat werknemers vaak werken onder te veel druk, bij differentiatie naar bureaugrootte zie je echter dat dit bij de grotere bureaus wel degelijk wordt herkend.
Het gevoel dat werken onder te veel druk tot ziektemeldingen leidt wordt in grotere mate herkend, ook door de kleinere bureaus.
De cao-bepaling taakverlichting is bekend bij 64% van de bureaus; dit aandeel is toegenomen ten opzichte van vorig jaar (41%). Hierbij geldt hoe groter het bureau, hoe groter het aandeel dat bekend is met de bepaling. Het gebruik van de bepaling vindt op kleinere schaal (20% – 33%) plaats.
Eerdere rapportage Arbeidszaken 2023
Klik hier voor het SFA Arbeidszakenonderzoek, voorjaar 2023.
Korte samenvatting van het rapport uit 2023:
- Positief over de CAO: Uit het onderzoek blijkt dat bijna 90% van de bureaus vindt dat het toepassen van de cao hoort bij goed werkgeverschap. En dat bijna 75% van de bureaus ook vindt dat de cao goed aansluit op de eigen bureaupraktijk.
- Ontwikkeluren vragen aandacht: De ontwikkeluren blijken wat minder bekend: net als vorig jaar wordt bij 14% van de bureaus door alle medewerkers gebruik van de ontwikkeluren gemaakt, en bij 51% door een deel van de medewerkers. Bij ruim een kwart van de bureaus maakt echter niemand gebruik van de ontwikkeluren. Dat is jammer, want cao-partijen zien de ontwikkeluren als een instrument om duurzame inzetbaarheid te bevorderen, daarom zal SFA dit onder de aandacht blijven brengen.
Medio juni 2024 is het SFA-magazine The Human Factor 2024 verstuurd aan architectenbureaus en verwante organisaties.
Heb je het magazine niet ontvangen? Je kunt The Human Factor 2024 hier online lezen.
Wil je het magazine liever thuis ontvangen? Vraag dan via de link hieronder het magazine aan.
Uit het voorwoord van The Human Factor 2024, door SFA-directeur Marianne Berenschot
Er is zojuist een nieuwe regering gevormd; als ik dit schrijf moeten we nog zien hoe een en ander gaat uitpakken, ook voor onze branche. Maar Erik Scherder heeft in zijn column op de volgende bladzijde alvast een gezondheidsadvies voor het nieuwe kabinet en voor heel Nederland: maak voldoende dagelijks bewegen vanzelfsprekend. Als je ergens samen uit moet zien te komen, is samen lopen een belangrijke stap naar een succesvol resultaat. Over gezondheid gesproken: uit eerder onderzoek blijkt dat architecten grotendeels tevreden zijn over de arbeidsomstandigheden en de inhoud van hun werk. Dat is een mooie constatering, en ook het ziekteverzuim in onze branche is gelukkig relatief laag. Maar daar staat tegenover dat langer doorwerken de trend is, dus hoe zorg je ervoor dat je met plezier je werk kunt blijven doen?
Dat vraagt een bewuste houding om je vak veilig, gezond en vitaal uit te oefenen. Dat geldt ook voor de groeiende groep zzp’ers. Twee van hen delen in deze uitgave hoe zij hiermee omgaan. Daarnaast zijn werkgevers ook wettelijk verplicht om te zorgen voor een veilige en gezonde werkomgeving. Mijn advies: ga het gesprek met elkaar aan. In dit magazine -en op de SFA-website- reiken we je praktische handvatten aan. En vanuit het collectieve belang voor de sector, organiseren we in juni (red. 2024) een event in Utrecht waar werknemers, werkgevers en zzp’ers elkaar ontmoeten, ervaringen delen en tips uitwisselen. We hopen op een inspirerende dag!
THF thuisgestuurd krijgen? Dat kan!
Online The Human Factor 2024 lezen kan via deze link.
Wil jij het magazine op je gemak thuis lezen? We sturen je graag een exemplaar toe. Uiteraard zolang de voorraad strekt!
Klik hier om het magazine thuisgestuurd te krijgen.
De eerste nummers van The Human Factor zijn nog steeds relevant en kun je via deze links vinden: The Human Factor nulnummer 2021, The Human Factor 2023.
Over The Human Factor
The Human Factor (THF) is een magazine voor en over de mensen in de architectenbranche waarbij duurzame inzetbaarheid centraal staat. SFA brengt The Human Factor uit om op een laagdrempelige manier bewustwording te creëren voor onderwerpen die horen bij het thema duurzame inzetbaarheid.
Subsidie voor The Human Factor en MDIEU-nieuwsbrief
Het magazine wordt mede mogelijk gemaakt door het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid in het kader van MDIEU.
SFA haalde eind 2021 een subsidie binnen in het kader van de MDIEU-regeling (Maatregel Duurzame Inzetbaarheid en eerder Uittreden). Met een deel van de subsidieregeling kan SFA de MDIEU-nieuwsbrief en THF uitbrengen. En daarnaast heeft SFA dankzij de subsidie in 2023 regiobijeenkomsten kunnen organiseren om een behoeftepeiling te doen op het gebied van ondersteunende HR-tools. In 2024 wordt een landelijk event voor iedereen in de architectenbranche georganiseerd: voor werkgevers, werknemers, zzp’ers en architectuurstudenten. Het event op woensdag 19 juni te Utrecht heeft de titel gekregen: Architect van je eigen werk en wil de aanwezigen informeren en inspireren.
Voorafgaand aan de activiteiten in de MDIEU-subsidieregeling is in 2021-2022 een sectoranalyse uitgevoerd. Meer over de sectoranalyse lees je hier.
juni 2023 – Eén keer per jaar onderzoekt SFA onderwerpen en trends op het gebied van arbeidszaken in de branche. Dit onderzoek loopt samen met het jaarlijkse Verdiepingsonderzoek van de BNA.
Het onderzoek is verricht door onderzoeksbureau Panteia. Aan de bureaus zijn stellingen voorgelegd over de cao en vragen gesteld over o.a. de samenstelling van teams, het aantal stagiaires, de gesprekscyclus en onderwerpen zoals thuiswerken en het gebruik van ontwikkeluren.
Positief over de CAO
Uit het onderzoek blijkt dat bijna 90% van de bureaus vindt dat het toepassen van de cao hoort bij goed werkgeverschap. En dat bijna 75% van de bureaus ook vindt dat de cao goed aansluit op de eigen bureaupraktijk.
Ontwikkeluren vragen aandacht
De ontwikkeluren blijken wat minder bekend: net als vorig jaar wordt bij 14% van de bureaus door alle medewerkers gebruik van de ontwikkeluren gemaakt, en bij 51% door een deel van de medewerkers. Bij ruim een kwart van de bureaus maakt echter niemand gebruik van de ontwikkeluren.
Dat is jammer, want cao partijen zien de ontwikkeluren als een instrument om duurzame inzetbaarheid te bevorderen, daarom zal SFA dit onder de aandacht blijven brengen.
Rapport lezen?
Klik hier voor het SFA Arbeidszakenonderzoek, voorjaar 2023.
In juni 2023 is het SFA-magazine The Human Factor toegestuurd aan de branche. Klik hier om het magazine online te lezen. Maar je kunt het magazine ook thuisgestuurd krijgen, zie de link hieronder!
Uit het voorwoord van THF
Toen het ‘nulnummer’ van The Human Factor verscheen, in maart 2021, zaten we nog midden in de coronacrisis. Andere crisissen en de oorlog in Oekraïne bepalen nu het nieuws. De huidige woningcrisis zou voor een impuls in de bouwsector moeten zorgen, maar de stikstofcrisis zorgt juist voor stilstand, evenals de stijgende rente waardoor beleggers afhaken. Dat zorgt bij veel werkenden in de branche voor onzekerheid.
Om deze onzekerheid en daarmee samenhangende werkstress het hoofd te kunnen blijven bieden, is oog voor duurzame inzetbaarheid onmisbaar. Hoe houd je het werk niet alleen vol, maar ook leuk. Kenmerk van onze branche is het werkplezier dat juist het creatieve proces met zich meebrengt. Maar hoe kun je, geconfronteerd met deadlines en concurrentie vanuit andere branches, oog houden voor een gezonde werkbalans en toch rendabel werken?
Ook – of misschien wel juist – voor jongere werknemers is aandacht voor duurzame inzetbaarheid belangrijk. Daarom hebben we een aantal sleutelfiguren op het gebied van de beroepservaringsperiode de vraag voorgelegd hoe zij hier in hun programma’s aandacht aan besteden.
Dank aan de medewerkers van SFA, de geïnterviewden en allen die hebben meegewerkt aan de totstandkoming van dit nummer. Hopelijk haal je hier als lezer inspiratie uit. Wil je het magazine thuisgestuurd krijgen, klik dan hier.
Marianne Berenschot, directeur SFA
THF thuisgestuurd krijgen? Dat kan!
Online lezen kan via deze link. Wil jij het magazine op je gemak thuis lezen? We sturen je graag een exemplaar toe. Uiteraard zolang de voorraad strekt!
Klik hier om het magazine thuisgestuurd te krijgen
Het eerste nummer van The Human Factor (maart 2021) kun je hier nog steeds lezen.
Over The Human Factor
The Human Factor (THF) is een magazine voor en over de mensen in de architectenbranche waarbij duurzame inzetbaarheid centraal staat. Dit jaar en ook volgend jaar brengt SFA het blad The Human Factor uit om op een laagdrempelige manier bewustwording te creëren voor onderwerpen die horen bij het thema duurzame inzetbaarheid.
Het gaat bijvoorbeeld over je persoonlijke ontwikkeling en het inzetten van je ontwikkeluren. Maar je leest in THF ook over de invulling van de gesprekscyclus bij verschillende bureaus: voeren collega’s ambitiegesprekken, resultaatgesprekken of ook voortgangsgesprekken? En wat levert dit op?
Subsidie voor The Human Factor en MDIEU-nieuwsbrief
Het magazine wordt mede mogelijk gemaakt door het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid in het kader van MDIEU.
SFA haalde eind 2021 een subsidie binnen in het kader van de MDIEU-regeling (Maatregel Duurzame Inzetbaarheid en eerder Uittreden). Met een deel van de subsidieregeling kan SFA de MDIEU-nieuwsbrief en THF uitbrengen. En daarnaast kon SFA bijvoorbeeld de regiobijeenkomsten van afgelopen maart en april organiseren om een behoeftepeiling te doen op het gebied van ondersteunende HR-tools.
Vanuit de MDIEU-subsidieregeling is in 2021-2022 al een sectoranalyse uitgevoerd. Meer over de sectoranalyse lees je hier.
“Schakel ruimtelijk ontwerpers in bij de grote maatschappelijke opgaven” is de samenvattende kop en conclusie van de tweede jaarrapportage Ruimtelijke Ontwerpsector ‘De ruimtelijke ontwerpsector ontleed’ (pdf), die vandaag is verschenen. Hieronder lees je een samenvatting, een link naar de eerste jaarrapportage tref je onderaan de pagina aan.
Ruimtelijk ontwerpers hebben na de economische neergang vanaf 2008 ondanks het herstel na 2014 niet zonder kleerscheuren doorstaan, zo wijst nieuw onderzoek door de Universiteit van Amsterdam uit. Niettemin wordt aan de rol van de ontwerpers bij de ruimtelijke inrichting van Nederland veel belang gehecht. Zij moeten daartoe dan wel beter in positie worden gebracht: door het Rijk, door opdrachtgevers en door zichzelf. Dat staat in de Jaarrapportage Ruimtelijke Ontwerpsector 2021, die Rijksbouwmeester Floris Alkemade aanbood aan demissionair minister Van Engelshoven van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.
De Jaarrapportage 2021 brengt de ruimtelijke ontwerpsector gedetailleerd in beeld. De onderzoekers concluderen dat de beroepsgroep gehavend uit de kredietcrisis is gekomen – met sinds 2010 een verontrustend verlies van een derde van het aantal banen op architectenbureaus. Het gestage herstel vanaf 2014 was ten opzichte van 2008 evident niet volledig. Ook is er een vergaande versplintering van de sector opgetreden door de groei van het aantal zzp’ers van bijna 20 % in 2010 naar 32% in 2018. Een beroepsgroep die bovendien weinig inclusief blijkt: vrouwen maken slechts een derde hiervan uit, ongeveer het laagste percentage in Europa.
Floris Alkemade: “Het zijn cijfers die alle aanleiding geven voor een maatschappelijk debat waarin we de grondvesten van de ontwerpende beroepsgroep tegen het licht houden”.
Verschillen tussen de vier ontwerpdisciplines
De Jaarrapportage 2021 laat zien dat er flinke verschillen bestaan tussen de vier ontwerpdisciplines. De (bouwkundig) architecten springen eruit qua aantal, qua aandeel in de bedrijfstak, qua beloning en ook qua sekse-ongelijkheid (deeltijd, beloning). Min of meer spiegelbeeldig is de discipline interieurarchitectuur waar vrouwen zijn oververtegenwoordigd. Maar ook daar zien we de combinatie van vrouw – deeltijd en relatief lager bruto (maand)loon. Zelfs in 2018 zijn deze verschillen tussen mannen en vrouwen in de ontwerpsector nog aanwezig. De tuin- en landschapsarchitecten en de stedenbouwkundigen vormen in aantal de twee kleinere groepen in de sector. Bij hen valt onder meer op dat het brutoloon het hoogste is van alle ontwerpdisciplines. Stedenbouwers en landschapsarchitecten werken ook relatief vaak in overheidsdienst.
Aanbevelingen
Naast de inzichten in de verschillende ontwerpdisciplines worden in deze tweede Jaarrapportage aanbevelingen gedaan aan de Rijksoverheid, de betrokken organisaties in de ruimtelijke ontwerpsector en de ontwerpbureaus zelf. Zo moet het Rijk meer werk maken van de rol van ruimtelijk ontwerpers bij het denken over de toekomstige ruimtelijke inrichting van Nederland. Het onderwijs kan aan de slag met het beter inspelen op de sterk veranderde situatie van de ontwerpers op de arbeidsmarkt. Het onderwerp diversiteit is een verantwoordelijkheid van de ontwerpsector als geheel om hierin verbeteringen te realiseren. Ook ligt er een gezamenlijk taak in het vergroten van het belang van de titel en de inschrijvingen in het Architectenregister.
Aanbieding aan minister
Rijksbouwmeester Floris Alkemade heeft het rapport aangeboden aan demissionair minister Van Engelshoven van Cultuur. Alkemade benadrukt in het voorwoord van de tweede Jaarrapportage dat de ruimtelijke ontwerpers veel dichter tegen de politiek aan zouden moeten zitten dan nu het geval is. ‘Zoals het kabinet vertrouwt op de adviezen van de medisch specialisten in het Outbreak Management Team (OMT), zo zou de politiek ook veel vaker en intensiever ruimtelijk ontwerpers kunnen inschakelen bij de aanstaande grote verbouwing van Nederland. Dit geldt zowel op het niveau van het rijk, de provincie, de waterschappen als de lokale overheden.’
Inschakelen van ruimtelijk ontwerpers bij de grote opgaven
Demissionair Minister Van Engelshoven kan dit pleidooi onderschrijven: ‘Een waardevol en bruikbaar rapport dat we goed kunnen betrekken bij het beleid rond ruimtelijke ordening. Met collega Ollongren van BZK heb ik onlangs het Actieprogramma Ruimtelijk Ontwerp 2021-2024 naar de Tweede Kamer gestuurd. Daarin dringen we aan op het inschakelen van ruimtelijk ontwerpers bij de grote opgaven waar we de komende jaren in Nederland voor staan. Het Rijk speelt daarbij als opdrachtgever en partner in grote gebiedsontwikkelingen zeker een belangrijke rol.’
Gezamenlijke reactie Nederlandse branche en beroepsorganisaties
“De ruimtelijke ontwerpsectoren vragen om meer aandacht van de landelijke, provinciale, gemeentelijke politiek en het ontwerponderwijs voor de rol van ruimtelijk ontwerp bij grote maatschappelijke opgaven en transities. De urgente ontwerpopgaven waar Nederland voor staat, zoals de bouw van heel veel nieuwe woningen, de energietransitie en klimaatadaptatie vragen om sterke ruimtelijke ontwerpsectoren. De Jaarrapportage 2021 “De ruimtelijk ontwerpsector ontleed” biedt samen met “Ruimte in transitie” uit 2020 een goede aanleiding om binnen de ontwerpende disciplines zelf, maar vooral ook met politici, opdrachtgevers, bouwers, materiaalleveranciers en bewoners zélf het debat aan te gaan hoe de ruimtelijke kwaliteit van Nederland samen te verbeteren bij het realiseren van deze complexe opgaven.” aldus een gezamenlijke reactie van Nederlandse branche- en beroepsorganisaties voor ruimtelijk ontwerpers BNA, BNSP, NVTL, BNI.
Werkwijze en de eerste jaarrapportage Ruimte in transitie (2020)
De ‘Jaarrapportage Ruimtelijke Ontwerpsector’ verscheen in februari 2020 voor het eerst. Onder de titel ‘Ruimte in Transitie’ rapporteerde de Rijksbouwmeester samen met de BNA, BNSP, NVTL, BNI, het Bureau Architectenregister, het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie en de Stichting Fonds Architectenbureaus (SFA) over hoe de sector ervoor staat. Dit initiatief krijgt nu een vervolg met de tweede Jaarrapportage. Hierin wordt met name ingezoomd op wie er precies in de ruimtelijke ontwerpsector werkzaam zijn en onder wat voor omstandigheden; daarover ontbraken tot nu toe goede gegevens. Met hulp van het CBS en het Architectenregister konden onderzoekers van de Universiteit van Amsterdam een veel beter en completer beeld schetsen. Naast algemene bevindingen voor de sector als geheel wordt er stilgestaan bij vier ontwerpdisciplines: architecten, interieurarchitecten, stedenbouwkundigen en landschapsarchitecten.
Ruimte in transitie, 2020 ARBM (pdf)
Lees hier het magazine The Human Factor – maart 2021
Rijksbouwmeester Floris Alkemade ontving 23 maart 2021 het eerste exemplaar van The Human Factor van SFA-voorzitter Zamaney Menso en secretaris-penningmeester Victor Frequin (helemaal links op de foto). Ook Huub de Graaff, directeur SFA (rechts op de foto) was bij dit feestelijke moment.
The Human Factor is een splinternieuw blad van SFA, voor en over de mensen in de architectuurbranche. Architectuur is mensenwerk maar de mens staat nogal eens in de schaduw van de projecten. SFA wil het werken in architectenbureaus bevorderen en stelt daarom met dit blad de mens achter de architectuur centraal. Het nulnummer heeft duurzame inzetbaarheid als thema en gaat uitgebreid in op allerlei aspecten rondom ontwikkeling van zowel werknemers als werkgevers.
In de woorden van de rijksbouwmeester Floris Alkemade:
“De komende decennia komt er onafwendbaar een keten van fundamentele transities op ons af. De kunst is om die te sturen, verandering is de constante factor en alleen de kwaliteit van de mensen en hun inzichten bepaalt of we de nieuwe vragen op de juiste wijze weten te formuleren. Als de vragen veranderen, moeten ook de antwoorden anders zijn. Daarom is aandacht voor persoonlijke ontwikkeling zo belangrijk, wendbaar blijven, kennis blijven opdoen, de menselijke factor”.
